Keuzestress

Ellen heeft een hele lijst met spullen die aan vervanging toe zijn, maar ze vindt het beslissingsproces zo lastig dat ze een aankoop vaak op de lange baan schuift. Voordat Ellen een aankoop doet, voert ze grondig onderzoek uit. Het is voor haar erg belangrijk dat ze een goede investering doet; spullen moeten kwalitatief goed zijn, niet te duur zijn en het liefst energie en/of geld besparen. Bij veel spullen is het aantal keuzemogelijkheden eindeloos en dat maakt het moeilijk om een beslissing te nemen. Bijvoorbeeld toen de staafmixer kapot ging: “Ik ben online een nieuwe gaan zoeken en ontdekte dat er ook keukenmachines zijn die dit kunnen. Mijn blender was ook stuk, dus misschien is een keukenmachine dan wel een betere optie. Dan hebben we één apparaat dat er twee vervangt. Maar dan blijken er allemaal verschillende soorten keukenmachines te zijn. In sommige kun je warm eten doen, andere machines kunnen ook eten wegen en er zijn nog veel meer opties. Dan moet ik dáár weer allemaal onderzoek naar doen. Ik werk fulltime, dus die tijd heb ik niet. En dan laat ik het maar weer zitten. Ondertussen kunnen we geen soep en smoothies meer maken. Terwijl we die nou juist zo lekker vinden.” Eigenlijk geldt voor alle financiële beslissingen die Ellen neemt, van kleding kopen tot een nieuwe auto, dat er een uitgebreide analyse aan voorafgaat. Ze ervaart dat als een last want het kost haar enorm veel tijd en energie. Die zou ze liever in leukere dingen steken, maar loslaten gaat niet zomaar.

Taakverdeling thuis

Ellens man doet de boodschappen. Als ze het zelf doet, staat ze ieder product te vergelijken met de andere opties. Dat vindt ze vreselijk vermoeiend en ze komt dan ook gesloopt thuis. “Neem bijvoorbeeld tomaten. Ik heb het liefst dat ze biologisch zijn. En niet uit een ver land komen. En ze moeten niet te duur zijn. En wel lekker smaken, want anders zijn ze het geld ook niet waard. Dat zijn allemaal regeltjes die ik heb. Maar er is geen keuze die aan alle regeltjes voldoet.”

Haar man koopt ook alle spullen die nodig zijn voor de verbouwing van hun huis. Dat kan Ellen makkelijk uit handen geven, omdat ze geen verstand heeft van bouwmaterialen. Maar andere aankopen vindt ze moeilijk om aan haar partner over te laten. “Ik heb er gewoon geen vertrouwen in dat hij de juiste keuzes maakt en dat geeft mij dan weer stress. En als het dan een keer mis gaat, dan weegt dat ook heel zwaar. Het kan tien keer goed gaan, maar ik onthoud die ene keer dat het niet goed gaat. Ik vind het fijn als ik kan voorkomen dat mijn partner een miskoop doet én ik vind het heel frustrerend als dat wel gebeurt. Op deze manier ben ik veel met onze geldzaken bezig en dan kost me veel meer energie dan ik eigenlijk zou willen.”

Geldverspilling of stoer?

Over het gedrag van anderen kan Ellen zich ook druk maken. Bijvoorbeeld als ze iemand in een grote SUV ziet rijden. “Ik kijk daar met afschuw naar. Ik zou zoiets nooit kopen. Het kost bakken met geld om erin te rijden en het is super milieuonvriendelijk. Maar ik ben tegelijkertijd ook jaloers, want het is ook wel heel stoer om in zo’n auto te rijden.”

Bewust geld uitgeven levert ook veel op

Ellen ervaart ook voordelen van de manier waarop ze met geld omgaat en is trots op wat ze daarmee bereikt. “Omdat ik altijd alles heb gespaard, heb ik mijn studie zelf kunnen betalen en zonder lenen een huis en twee auto’s kunnen kopen.” Kleinere aankopen kunnen haar ook blij maken, zoals een goede deal via Marktplaats of een duurzaam apparaat waar ze onderzoek naar heeft gedaan en dat goed bevalt. Een tijdje geleden heeft Ellen een elektrische auto gekocht. “Als aan het eind van de maand de rekening binnenkomt van de laadpalen, dan realiseer ik me dat die veel lager is dan als we zouden tanken. Dat geeft echt een goed gevoel.” Volgens Ellen liggen aan heel veel beslissingen die ze neemt een financiële afweging ten grondslag. “Ik loop liever 2 km naar mijn werk dan dat ik een buskaartje koop. Ook al betaalt mijn werkgever dat. Ik houd mezelf voor dat ik dat doe omdat het gezonder is om te lopen. Maar ik voel dat ik het eigenlijk doe omdat ik het zonde vind van die € 2,-.” 

Invloed op sociaal leven

De manier waarop Ellen met geld omgaat heeft ook invloed op haar sociale leven. “Een vriendin van mij geeft heel makkelijk geld uit. Dat kan ik echt niet. Maar ja, zij doet dan wel weer allemaal leuke dingen die ik niet doe. Als ik een cadeau voor een vriendin koop, dan doe ik dat ook heel prijsbewust. Achteraf ben ik daar dan weleens verdrietig om. Waarom geef ik die vriendin niet gewoon een echt mooi cadeau?”

Angst voor geldgebrek

Ellen ervaart altijd de angst om later te weinig geld te hebben. Ze vindt de angst niet reëel want ze heeft een goed inkomen, lage vaste lasten én spaargeld. Maar dat haalt het gevoel niet weg. “Ik merk ook dat ik heel onrustig word van de stijgende energieprijzen en zo. Daar word ik wel verdrietig van. Dan heb ik alles zo goed voor elkaar en dan ben ik toch nog bang voor de toekomst. Dat ik te weinig geld heb.”

Relatie met autisme

In haar tienertijd is Ellen gediagnosticeerd met autisme. Ze ervaart dat de manier waarop ze met geld omgaat hiermee te maken heeft. Ellen heeft veel behoefte heeft aan controle en dat is een reden waarom ze alles altijd tot in detail uitzoekt. Als ze vervolgens alle details in beeld heeft, ontstaan er zoveel keuzemogelijkheden dat ze daarin vastloopt. Ook dat herkent ze als een bekend verschijnsel bij autisme.

Van invloed op alles

“Ik denk dat veel keuzes die ik maak heel logisch zijn. Maar dat ik er te ver in doorsla, waardoor het een probleem wordt. En dat het probleem daardoor ook heel lastig aan te pakken is.” Ellen wil wel graag dat het anders gaat. “Als geld niet zo’n rol zou spelen, denk ik dat ik veel minder stress en veel meer tijd zou hebben. Bijvoorbeeld om met mijn kinderen naar de speeltuin te gaan. Ik heb altijd lange to-dolijstjes en ik ervaar altijd stress. Ik wil gewoon lekker kunnen leven en niet al die gedachten in mijn hoofd hebben.”

Hulp of veranderen?

“Het gekke is dat ik het allemaal wel weet. Maar dat maakt nog niet dat ik mijn gedrag kan ombuigen. Ik kan niet zomaar naar de winkel gaan en uit drie staafmixers kiezen.” Enerzijds overweegt Ellen naar een psycholoog te gaan om onderliggende factoren te onderzoeken, anderzijds verwacht ze daar niet zoveel van. Het lijkt Ellen vooral fijn om in gesprek te gaan met iemand die echt geïnteresseerd is en de tijd neemt. “Alleen al het erover hebben helpt. Alsof je je gedachten op papier zet. En dan is het nog fijner als die persoon meedenkt en met ideeën komt.” 

Ook lijkt het Ellen fijn om contact te hebben met andere mensen met autisme die met soortgelijke dingen worstelen en om te horen hoe zij hiermee omgaan. “Maar dat moet dan natuurlijk wel passen in mijn overvolle leven…” 

Zelf zou Ellen ook wel iemand willen helpen. Bijvoorbeeld iemand die juist te veel geld uitgeeft en daar niet goed mee om kan gaan. “Ik denk dat ik zo iemand best goede tips kan geven. Maar ik zou nooit iemand forceren om te leven zoals ik dat doe!”

In overleg met de geïnterviewde zijn de naam en enkele andere gegevens in dit ervaringsverhaal gefingeerd.